حضرت محمد (ص) در حالی كه در غار حرا در حوالی مكه معظمه به عبادت و نیایش می‌پرداخت، جبرئیل امین بر وی نازل شد و بر وی آیاتی از قرآن مجید را به عنوان طلیعه و آغاز كتاب هدایت و سعادت بخواند و وی را به كسوت نبوت مفتخر ساخت.
ماجرای مبعث از زبان امام هادی (ع)
ماجرای بعثت حضرت پیامبر، با نقل های متفاوتی روایت شده است. چه سخنی رساتر و شیرین تر از بیان امام هادی (ع) که می فرماید: «هنگامی که محمد (ص) ترک تجارت شام گفت و آنچه خدا از آن راه به وی بخشیده بود به مستمندان بخشید، هر روز به کوه حراء می رفت و از فراز آن به آثار رحمت پروردگار می نگریست و شگفتی های رحمت و بدایع حکمت الهی را مورد مطالعه قرار می داد.
چون به سن چهل سالگی رسید خداوند نظر به قلب وی نمود، دل او را بهترین و روشن ترین و نرم ترین دلها یافت.
در آن لحظه خداوند فرمان داد درهای آسمان ها گشوده گردد. محمد (ص) از آنجا به آسمان ها می نگریست، سپس خدا به فرشتگان امر کرد فرود آیند و آنها نیز فرود آمدند و محمد (ص) آنها را می دید.
در آن لحظه محمد (ص) به جبرئیل که در هاله ای از نور قرار داشت نظر دوخت. جبرئیل به سوی او آمد و بازوی او را گرفت و سخت تکان داد و گفت: ای محمد! بخوان. گفت چه بخوانم؟
جبرئیل گفت: «نام خدایت را بخوان که جهان و جهانیان را آفرید. خدائی که انسان را از ماده پست (نطفه) آفرید. بخوان که خدایت بزرگ است. خدائی که با قلم دانش آموخت و به انسان چیزهائی یاد داد که نمی دانست»
ماجرای مبعث از زبان امام حسن عسکری (ع)
روایت شده است كه امام حسن عسكرى (ع) كه در حال توصیف بعثت نبى اكرم (ص) بود، فرمود: «…تا این كه به چهل سالگى رسید و خداوند قلب كریمش را بهترین و والاترین و خاشع‌ترین و مطیع‌ترین قلب‌ها یافت. پس به درهاى آسمان اجازه داد و آنها بازشدند و به ملائكه اجازه داد و آنها نازل شدند و در این حال محمد (ص) به آنها مى‌نگریست. پس رحمت از طرف عرش بر وى نازل شد و او به روح الامین، جبرئیل نگاه مى‌كرد، جبرئیل نزد او فرود آمد و دستش را گرفت و تكان داد و گفت: اى محمد! بخوان، محمد فرمود: چه چیزى را بخوانم؟ گفت: اى محمد!
«اِقْرَاْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذی خَلَقَ. خَلَقَ الْاِنسانَ مِنْ عَلَقَ. اِقْرَا وَ رَبُّكَ الْاَكْرَمُ. اَلَّذی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ…»
سپس آنچه را كه مى‌بایست بر او نازل كرد و خودش به سوى پروردگارش بالا رفت. محمد (ص) از كوه پایین آمد در حالى كه عظمت خداوند و جلالت ابهت الهى او را مدهوش خود كرده بود و به تب و لرز دچار شده بود. بنابراین، خداوند اراده كرد كه قلبش را مملوّ را شجاعت نماید و به او فراخى دل عنایت فرماید. براى همین از كنار هر سنگ و درختى كه ردّ مى‌شد، مى‌شنید كه مى‌گفتند:
«السّلام علیك یا رسول اللّه»
همین كه وارد خانه شد از نور چهره مباركش خانه خدیجه كبری (س) منور شد و آن بانوی پرهیزكار پرسید: ای محمد! این چه نوری است كه در تو مشاهده می‌كنم؟ حضرت فرمود: این نور پیامبری است، بگو: لا اله الله، محمد رسول الله. خدیجه گفت: من سال‌هاست كه پیامبری تو را می‌دانم و هم اكنون نیز شهادت می‌دهم كه خدایی جز خداوند یكتا نیست و تو رسول و پیامبر خدایی. بدین گونه خدیجه نخستین كسی بود كه به همسرش حضرت محمد (ص) ایمان آورد.
از میان مردان نیز امام علی بن ابی‌طالب (ع)، به محض دیدن چهره نورانی پیامبر (ص) به وی ایمان آورد و شهادتین را بر زبان جاری كرد.
تاریخ و زمان مبعث چه روزی است؟
درباره تاریخ بعثت رسول خدا (ص) در روایات و احادیث شیعه و اهل سنت اختلاف است و مشهور میان علماء و دانشمندان شیعه آن است که بعثت آنحضرت در بیست و هفتم رجب سال چهلم عام الفیل بوده است.
مشهور میان علماء و محدثین اهل سنت آن است که این ماجرا در ماه مبارک رمضان آن سال انجام شده که در شب و روز آن نیز اختلاف دارند؛ برخی هفده رمضان و برخی هجدهم و جمعی نیز تاریخ آن را بیست و چهارم آن ماه دانسته اند.
عربستان پیش از مبعث
اعراب در آستانه بعثت حضرت رسول اکرم (ص) در انحطاط و بحران شگفت انگیزی قرار داشتند. جهالت، غارتگری، ظلم و ستم، تضییع حقوق ضعیفان و محرومان، فساد و بی بند و باری، تبعیض و ناعدالتی، نگرانی و دلهره، دوری از اخلاق و انسانیت، تمام جوامع بشری را در آن روزگار فرا گرفته بود.
در این میان منطقه جزیره العرب و به ویژه شهر مکه از منظر فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، پایین ترین و بدترین وضع را تحمل می کرد. خضوع اعراب جاهل در مقابل چوبهای خشکی که به صورت بت درست شده بود و اهالی مکه در مقابل آن اجسام بی جان قربانیها کرده و استمداد می طلبیدند، هر انسان فهمیده و عاقلی را به تعجب و تأسف وا می داشت. زنان نه تنها از حقوق اساسی خود محروم بودند، بلکه همانند کالای بی جان خرید و فروش می شدند و… .
هدف از مبعث در آیات قرآن
«هُوَ الّذی بَعَثَ فِی اْلأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَه وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی ضَلالٍ مُبینٍ»؛ (سوره جمعه – آیه 2)
«اوست خدایی که در میان جمعیت درس نخوانده، پیامبری را از خود آنان مبعوث کرد، تا آیات الهی را بر آنان بخواند و آنان را پاک سازد و کتاب و حکمت تعلیم دهد، هر چند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند.»
در این آیه شریفه، هدف بعثت در سه امر خلاصه شده است:
- اول تلاوت آیات الهی
- دوم تهذیب و تزکیه نفس
- سوم تعلیم کتاب و حکمت
مبعث در کلام امامان
پیامبر اکرم (ص):
- «من مبعوث شدم تا بزرگواری های اخلاقی را کامل کنم.»
- «من برای مکارم و نیکی های اخلاقی مبعوث شدم.»
- «من بر اساس آیین پاک ابراهیم (ع) که سهل و آسان است، مبعوث گردیده ام.»
- «خداوند مرا برای تبلیغ و پیام رسانی فرستاده، نه برای سرزنش و تحمیل و مشقت آفرینی.»
امام علی (ع):
- «…تا اینکه خداوند سبحان، محمد پیامبر خود را فرستاد تا وعده خویش را به انجام رساند و سلسله نبوتش را کامل کند.»
- «[در آن روزها] در هیچ خانه ای، اسلام راه نیافت، جز خانه رسول خدا (ص) و خدیجه. و من سوّمین آنان بودم، من نور وحی و رسالت را می دیدم و بوی نبّوت را استشمام می کردم. هنگامی که وحی بر پیامبر فرود آمد، ناله شیطان را شنیدم. گفتم: ای رسول خدا! این ناله کیست؟ گفت: شیطان است که از پرستش خویش مأیوس شد و فرمود: علی! تو آنچه را من می شنوم، می شنوی و آنچه را که من می بینم، می بینی؛ جز اینکه تو پیامبر نیستی؛ بلکه وزیر من هستی و به راه خیر می روی.»
- «خداوند او را در زمانی فرستاد که روزگاری بود پیامبری برانگیخته نشده بود. مردم در خوابی طولانی به سر می بردند. فتنه ها بالا گرفته و کارها پریشان شده بود. آتش جنگ ها شعله می کشید، دنیا بی فروغ و پر از مکر و فریب گشته، برگ های درخت زندگی به زردی گراییده و از به بار نشستن آن قطع امید شده بود.»
امام مهدی (عج):
- «خداوند، محمد را برانگیخت تا رحمتی برای جهانیان باشد و نعمت خود را تمام کند.»
